W dniu 20 lipca 2018 r. Sejm przyjął nowelizację ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Jakie zmiany przewidział ustawodawca w znowelizowanej ustawie? Poniżej niektóre z nich.

1. Nowe substancje psychoaktywne i środki zastępcze 

Obecna definicja nowej substancji psychoaktywnej wynika z art. 4 pkt 11 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i jest to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym, o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, określona w przepisach wydanych na podstawie art. 44b ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

W świetle natomiast nowej definicji będzie to każda substancja lub grupa substancji pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w formie czystej lub w formie preparatu działająca na ośrodkowy układ nerwowy, inna niż substancja psychotropowa i środek odurzający, stwarzająca zgodnie z rekomendacją Zespołu do spraw oceny ryzyka zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzi związanych z używaniem nowych substancji psychoaktywnych, zagrożenia dla zdrowia lub zagrożenia społeczne porównywalne do zagrożeń stwarzanych przez substancję psychotropową lub środek odurzający, lub które naśladują działanie tych substancji, określoną w przepisach wydanych na podstawie art. 44f pkt 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Na gruncie obecnej ustawy środek zastępczy natomiast to produkt zawierający co najmniej jedną nową substancję psychoaktywną lub inną substancję o podobnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych.

Zmiana w tym zakresie nie będzie tak obszerna jak w przypadku nowych substancji psychoaktywnych – będzie to produkt zawierający substancję o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty w takich samych celach jak środek odurzający, substancja psychotropowa lub nowa substancja psychoaktywna, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych.

Na czym polega różnica?

Substancje te zrównano z narkotykami (środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi), a w konsekwencji objęte przepisami karnymi określonymi w ustawie. Nowe definicje tych substancji wynikają z objęcia ich odpowiedzialnością karną. Jest to istotna zmiana, bowiem dotychczas posiadanie czy sprzedaż tego typu substancji nie wiązała się co do zasady z odpowiedzialnością karną. W przypadku, tych drugich sytuacji bowiem przypisywano odpowiedzialność karną w oparciu o popełnienie przestępstwa z art. 165 § 1 pkt 2 k.k. (co jest dyskusyjne).

W zakresie środków zastępczych sytuacja co do zasady nie ulegnie zmianie i substancje te będą związane z postępowaniem administracyjnym i w razie wykrycia substancji wypełniających definicję ww. środków wiązać się może z kosztami przeprowadzonych badań, bądź też – w przypadku osób/podmiotów wprowadzających je do obrotu lub wytwarzających z karą pieniężną w wysokości od 20 000 złotych do 1 000 000 złotych. Środki te natomiast będą analizowane przez Zespół do spraw oceny ryzyka zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzi związanych z używaniem nowych substancji psychoaktywnych i mogą być wpisywane na listę nowych substancji psychoaktywnych.

2. Wykaz substancji psychotropowych, środków odurzających i nowych substancji psychoaktywnych

Ustawodawca przewidział inny niż dotychczas sposób regulowania wykazu substancji psychotropowych i środków odurzających. Obecnie każdorazowa zmiana tej listy wymaga zmiany ustawowej. Nowa ustawa zakłada, że wykaz substancji psychotropowych, środków odurzających i nowych substancji psychoaktywnych określi rozporządzenie Ministra Zdrowia. Jest to rozwiązanie analogiczne do tego, które obecnie przewiduje art. 44b ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zakresie nowych substancji psychoaktywnych.

Co ważne, istnieje już projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zawierający listę środków odurzających, substancji psychoaktywnych oraz nowych substancji psychoaktywnych.

Wykaz ten zawiera substancje, które były w Załącznikach 1 i 2 do dotychczasowej ustawy (za wyjątkiem kava kava, która obecnie nie będzie substancją zakazaną wg. ustawy), a także nowe wynikające z decyzji Rady UE i Jednolitej Konwencji Narodów Zjednoczonych z 1961 roku, a także listę nowych substancji psychoaktywnych oraz szczegółowo rozróżnione pochodne związków chemicznych (wykaz przedstawia szczegółowe analizy elementów tych związków i wskazuje na możliwe wzory strukturalne).

Wśród substancji, które dotychczas nie znajdowały się w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii wskazano: 

środki odurzające
ADB-CHMINACA	5F-AD	AB-CHMINACA
CYKLOPROPYLOFENTANYL	FU-F	AB-PINACA
KARFENTANYL	MDMB-CHMICA	THF-F
4-FIBF	pFIB	METOKSYACETYLOFENTANYL
CUMYL-4CN-BINACA

substancje psychotropowe
KARFENTANYL	4,4′-DMAR	4-FA
HEX-EN		DoC

nowe substancje psychoaktywne
4-CEC	2-CMC	5F-AB-PINACA
5-CL-UR-144	4-EEC	FUB-AMB
5F-AMB	aIfa-PVT	ADB-FUBINACA
NEP	5-DBFPV	4-CI-alfa-PVP
NEMNP	5F-AMBICA	TH-PVP
NiPP	2-IPP	alfa-PHiP
3-CEC	AMB-CHMICA	MDPHP
N-ETYLOPENTYLON	4-FLUOROPENTEDRON	MPHP
ETIZOLAM	BENZYLFENTANYL

oraz pochodne 2-fenyloetyloaminy, pochodne katynonu (2-amino-1-fenylopropan-1-onu), syntetyczne kanabinoidy i pochodne fentanylu.

Na liście środków psychoaktywnych są środki obecne w obowiązującym wykazie Ministra Zdrowia, z dnia 7 sierpnia 2017 r. jako tzw. ’dopalacze’.

3. Przepisy karne

Nowe substancje psychoaktywne objęto przepisami karnymi ustawy, co wiązało się z koniecznością uzupełnienia wszystkich ich dyspozycji o te substancje. Jednocześnie jednak, ustawodawca w art. 62b wprowadził nowe przestępstwo dotyczące nowych substancji psychoaktywnych, przewidując za posiadanie tego typu substancji karę grzywny. W przypadku natomiast znacznej ilości: karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Ponadto w ust. 3 przepisu przewidziano analogiczną do art. 62a możliwość umorzenia postępowania w przypadku posiadania nieznacznej ilości substancji na własny użytek.