W dniu 20 lipca 2018 r. Sejm przyjął nowelizację ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Jakie zmiany przewidział ustawodawca w znowelizowanej ustawie? Poniżej niektóre z nich.

1. Nowe substancje psychoaktywne i środki zastępcze 

Obecna definicja nowej substancji psychoaktywnej określona jest w art. 4 pkt 11 ustawy i jest to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym, o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, określona w przepisach wydanych na podstawie art. 44b ust. 2 ustawy.

W świetle natomiast nowej definicji będzie to każda substancja lub grupa substancji pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w formie czystej lub w formie preparatu działająca na ośrodkowy układ nerwowy, inna niż substancja psychotropowa i środek odurzający, stwarzająca zgodnie z rekomendacją Zespołu do spraw oceny ryzyka zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzi związanych z używaniem nowych substancji psychoaktywnych, zagrożenia dla zdrowia lub zagrożenia społeczne porównywalne do zagrożeń stwarzanych przez substancję psychotropową lub środek odurzający, lub które naśladują działanie tych substancji, określoną w przepisach wydanych na podstawie art. 44f pkt 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Na gruncie obecnej ustawy środek zastępczy natomiast to produkt zawierający co najmniej jedną nową substancję psychoaktywną lub inną substancję o podobnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych.

Zmiana w tym zakresie nie będzie tak obszerna jak w przypadku nowych substancji psychoaktywnych – będzie to produkt zawierający substancję o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty w takich samych celach jak środek odurzający, substancja psychotropowa lub nowa substancja psychoaktywna, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych.

Na czym polega różnica?

Z nowej definicji nowych substancji psychoaktywnych należy wyciągnąć przede wszystkim wniosek, że substancje te będą zrównane z narkotykami (środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi), a w konsekwencji objęte przepisami karnymi określonymi w ustawie. Nowe definicje tych substancji związane są właśnie z konsekwencją objęcia ich odpowiedzialnością karną. Jest to istotna zmiana, bowiem dotychczas posiadanie czy sprzedaż tego typu substancji nie wiązała się co do zasady natomiast z odpowiedzialnością karną. W przypadku, tych drugich sytuacji bowiem przypisywano odpowiedzialność karną w oparciu o popełnienie przestępstwa z art. 165 § 1 pkt 2 k.k. (co jest dyskusyjne).

W zakresie środków zastępczych sytuacja co do zasady nie ulegnie zmianie i substancje te będą związane z postępowaniem administracyjnym i w razie wykrycia substancji wypełniających definicję ww. środków wiązać się może z kosztami przeprowadzonych badań, bądź też – w przypadku osób/podmiotów wprowadzających je do obrotu lub wytwarzających z karą pieniężną w wysokości od 20 000 złotych do 1 000 000 złotych. Środki te natomiast będą analizowane przez Zespół do spraw oceny ryzyka zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzi związanych z używaniem nowych substancji psychoaktywnych i mogą być wpisywane na listę nowych substancji psychoaktywnych.

2. Wykaz substancji psychotropowych, środków odurzających i nowych substancji psychoaktywnych

Ustawodawca przewidział inny niż dotychczas sposób regulowania wykazu substancji psychotropowych i środków odurzających. Obecnie każdorazowa zmiana tej listy wymaga zmiany ustawowej. Nowa ustawa, odstępując od załączników, zakłada, że wykaz substancji psychotropowych, środków odurzających i nowych substancji psychoaktywnych będzie określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w oparciu o upoważnienie ustawowe z nowego przepisu art. 44f ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Jest to rozwiązanie analogiczne do tego, które obecnie przewiduje art. 44b ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zakresie nowych substancji psychoaktywnych.

Co ważne, istnieje już projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zawierający listę środków odurzających, substancji psychoaktywnych oraz nowych substancji psychoaktywnych.

Wykaz ten zawiera substancje, które były w Załącznikach 1 i 2 do dotychczasowej ustawy (za wyjątkiem kava kava, która obecnie nie będzie substancją zakazaną wg. ustawy), a także nowe wynikające z decyzji Rady UE i Jednolitej Konwencji Narodów Zjednoczonych z 1961 roku, a także listę nowych substancji psychoaktywnych oraz szczegółowo rozróżnione pochodne związków chemicznych (wykaz przedstawia szczegółowe analizy elementów tych związków i wskazuje na możliwe wzory strukturalne).

Wśród substancji, które dotychczas nie znajdowały się w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii wskazano: 

środki odurzające
ADB-CHMINACA	5F-AD	AB-CHMINACA
CYKLOPROPYLOFENTANYL	FU-F	AB-PINACA
KARFENTANYL	MDMB-CHMICA	THF-F
4-FIBF	pFIB	METOKSYACETYLOFENTANYL
CUMYL-4CN-BINACA

substancje psychotropowe
KARFENTANYL	4,4′-DMAR	4-FA
HEX-EN		DoC

nowe substancje psychoaktywne
4-CEC	2-CMC	5F-AB-PINACA
5-CL-UR-144	4-EEC	FUB-AMB
5F-AMB	aIfa-PVT	ADB-FUBINACA
NEP	5-DBFPV	4-CI-alfa-PVP
NEMNP	5F-AMBICA	TH-PVP
NiPP	2-IPP	alfa-PHiP
3-CEC	AMB-CHMICA	MDPHP
N-ETYLOPENTYLON	4-FLUOROPENTEDRON	MPHP
ETIZOLAM	BENZYLFENTANYL

oraz pochodne 2-fenyloetyloaminy, pochodne katynonu (2-amino-1-fenylopropan-1-onu), syntetyczne kanabinoidy i pochodne fentanylu.

Należy zwrócić uwagę, że na liście środków odurzających i substancji psychoaktywnych znajdują się środki, które obecne są w aktualnie obowiązującym rozporządzeniu Ministra Zdrowia, z dnia 7 sierpnia 2017 r. w sprawie wykazu nowych substancji psychoaktywnych, czyli tych substancji, które dotychczas uznawane były za tzw. ’dopalacze’.

3. Przepisy karne

Jak wskazałem wyżej nowe substancje psychoaktywne objęte będą przepisami karnymi ustawy, co wiązało się z koniecznością uzupełnienia wszystkich ich dyspozycji o te substancje. Jednocześnie jednak, ustawodawca w art. 62b wprowadził nowe przestępstwo dotyczące konkretnie nowych substancji psychoaktywnych, przewidując za posiadanie tego typu substancji karę grzywny (typ podstawowy) oraz karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3 (w przypadku znacznej ilości). Ponadto w ust. 3 przepisu przewidziano analogiczną do art. 62a możliwość umorzenia postępowania w przypadku posiadania nieznacznej ilości substancji na własny użytek.