Przepis art. 71 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przewiduje szczególny tryb postępowania ze sprawcami przestępstw, będącymi dodatkowo osobami uzależnionymi, wskazując, że w sytuacji skazania, mając na względzie dobro osoby uzależnionej:

1) w przypadku kary warunkowo zawieszonej Sąd zobowiązuje skazanego do poddania się leczeniu (art. 71 ust. 1),
2) w przypadku kary bez warunkowego zawieszenia Sąd może orzec umieszczenie sprawcy przed wykonaniem kary w odpowiednim podmiocie leczniczym na czas nie dłuższy niż 2 lata (art. 71 ust. 3 i 4).

W przypadku kary bez warunkowego zawieszenia Sąd, po zakończeniu leczenia, rozstrzyga czy orzeczoną karę należy wykonać (art. 71 ust. 5).

Wskazana instytucja realizuje obowiązek państwa w zakresie leczenia i profilaktyki postępowania z osobami uzależnionymi, jak również stwarza proceduralne podstawy do realizacji zasady „leczyć zamiast karać”.

Kiedy stosuje się te przepisy?          

Aby móc w ogóle skorzystać z przepisu art. 71 ust. 1 lub 3 ustawy ustalenia wymaga przede wszystkim czy:
1) sprawca jest osobą uzależnioną lub używającą szkodliwie substancji psychotropowych, środków odurzających lub nowych substancji psychoaktywnych;
2) zachodzi związek pomiędzy używaniem tych substancji a popełnionym czynem.

Pierwsza przesłanka wynika z okoliczności faktycznych spraw oraz kwestionariusza specjalisty ds. uzależnień (art. 70a ustawy).

Jeżeli zaś mowa o „związku” chodzi tu przede wszystkim o związek przyczynowo – skutkowy, tj. albo bezpośredni związek między potrzebą zdobycia narkotyku a przestępstwem, polegający na kwestii wzmocnienia motywacji sprawcy lub też wspomagający – zaburzający świadomość sprawcy. Związki te można określić jako bezpośrednie, dotyczące działania człowieka będącego pod wpływem substancji odurzającej, które mają charakter przemijający. Takie używanie (przy dochowaniu pozostałych przesłanek) nie budzi co do zasady wątpliwości w kontekście przepisu art. 71 ustawy.

Jak wskazuje natomiast orzecznictwo, przepis ten oraz sam związek należy interpretować szeroko, jako każde powiązanie czynu z używaniem substancji psychoaktywnych. Oznacza to, że również ustalenie, że występujące uzależnienie lub używanie szkodliwe jest przyczyną popełnienia przestępstwa powinno umożliwiać zastosowanie przepisu art. 71 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.